‘A Great Global Reset’

Over groen en sociaal herstel, the Great Reset en Agenda 21, en de complottheorieën daarover

For English click here

In de eerste maanden van de pandemie werd corona vaak gezien als gevolg van onze doorgedraaide consumptiemaatschappij en uitbuiten van de natuur. Corona als ecologische wake-up call. Wereldwijd werd er opgeroepen de crisis aan te grijpen om de samenleving duurzamer en eerlijker in te richten. Naast verdriet, angst en onzekerheid was er grote solidariteit en hoop: de hoop dat deze crisis ook het begin van transitie zou zijn. Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden. Weerstand en complottheorieën hebben alle oproepen tot transitie overschreeuwd. Wat is er twee jaar later van de wake-up call over?

 

Inhoud: Nature is sending us a message – This is a global reset! – Weerstand en protest – De aarde werd voelbaar stiller – Groen en sociaal uit de crisis komen – Moedig denken – Het neoliberale failliet – The Great Reset – Kritiek op de Great Reset – Wij burgers zijn ook verantwoordelijk – Complottheorieën over de Great Reset – Denkfout in complotdenken – Digital Economy – De wereld connected – Chips in ons brein – You’ll own nothing and be happy – Big government – Global governance – Agenda 21 – The plan to kill you – Inside information – Wordt Agenda 2030 uitgevoerd? – Wordt de Great Reset uitgevoerd? – ‘Monopoly: een totaalplaatje van The Great Reset’ – De ruk naar rechts – Tegenstrijdigheden – Oxfam, ongelijkheid en krokodillentranen – Wat is er van de idealen over?

 

Nature is sending us a message

‘Nature is sending us a message’, zei Inger Anderson, het Deense hoofd van het Milieu Agentschap van de Verenigde Naties. Volgens haar vraagt de pandemie om een fundamentele hervorming van hoe we met dieren, natuur en ecosystemen omgaan. Dat was in maart 2020, toen de pandemie wereldwijd werd en land na land in lockdown ging. Wij moeten beseffen dat we met de natuur verweven zijn, zei ze, ‘intimately interconnected with nature’. In plaats van de natuur uit te buiten zouden we haar als bondgenoot moeten zien om samen een duurzame samenleving op te bouwen.

Het was een boodschap die toen wereldwijd verkondigd werd door wetenschappers, beleidsmakers, klimaatactivisten, denkers en schrijvers. Allemaal wezen ze erop dat corona alleen heeft kunnen ontstaan dankzij onze onnatuurlijke omgang met dieren en dat het alleen zo snel kon verspreiden dankzij onze moderne levensstijl met veel reizen en vliegen. Jarenlang gingen we er vanuit dat de natuur zich wel naar ons zou schikken, maar het kan dus mis gaan. Bosbranden, luchtvervuiling, droogte en zeespiegelstijging zijn allemaal symptomen van hetzelfde, maar met deze pandemie kwam het opeens heel dichtbij. Het leek dus de uitgelezen kans om nu echt voor duurzaamheid en dierenwelzijn te vechten.

De corona-uitbraak wijst op een disbalans in onze omgang met de natuur. Als je 10.000 varkens in een stal propt, krijg je vroeg of laat varkenspest. Als je megavelden monocultuur door bijen laat bestuiven, moet je die bijen antibiotica voeren om ze gezond te houden. Het is de disbalans die virussen en bacteriën de kans geeft. Deze pandemie is de zoveelste keer dat onze uitbuitende omgang met dieren tot een besmettelijke ziekte leidt. Zika, Hendra, Nipah, Sars, H1N1 (Mexicaanse griep), Mers, Ebola en H5N1 (vogelgriep) gingen aan Sars-Cov-2 vooraf.

‘Een heel klein organisme dwingt de wereld op zijn knieën’, zei Amma, een Indiase spirituele leider. Amma leidt vanuit haar ashram in India een wereldwijde gemeenschap, die naast meditatie en bewustzijnsontwikkeling ook projecten op gebied van armoedebestrijding, gezondheid, onderwijs en emancipatie organiseert. In videoboodschappen sprak ze over de pandemie, die volgens haar de manier waarop we met het leven omgaan heeft veranderd, of zou moeten veranderen. ‘Nu zien we hoe riskant het is de natuur uit te buiten en hoe kwetsbaar we eigenlijk zijn’.
(Pandemic is natures warning, Coronavirus is a wake-up call)

Vaak wordt gezegd dat we duurzamer moeten produceren. Dat is natuurlijk waar, maar daarmee wordt de verantwoordelijkheid wel alleen op bedrijven afgeschoven. Wij zullen ook onze consumptiepatronen moeten veranderen en dat gaat veel van ons vragen. Volgens Amma dagen de lockdowns ons uit hier alvast mee te oefenen.

En dat is dan meteen een tweede link tussen corona en duurzaamheid: de lockdowns. Na een paar weken merkten we dat de lucht schoner werd en dat dieren in steden kwamen kijken. Na een paar maanden bleek de luchtvervuiling met 17% verminderd. Stel dat we dit vaker doen, dan is een groot deel van het klimaatprobleem al opgelost. Dat kan natuurlijk niet in deze vorm, want de lockdown is ziekte-gerelateerd en heeft ook gevolgen die we niet willen, zoals toegenomen armoede, eenzaamheid, leerachterstanden en een terugval van emancipatie (het meest duidelijk in armere landen). Maar de ervaringen van de lockdown kunnen wel een inspiratiebron zijn om problemen in de nabije toekomst aan te pakken.

 

‘This is a global reset!

‘De eerste les van corona’, zei de filosoof Bruno Latour, ‘is de meest verbluffende: dat we in een paar weken tijd ons economische systeem in de wacht kunnen zetten, wereldwijd’. Zoiets hadden we van tevoren nooit kunnen bedenken. We dachten zelfs dat het niet kon. Decennia lang ging de hele politiek om economische groei en een sterk bedrijfsleven. Dat het milieu eronder leed en de aarde warmer en warmer werd was een bijverschijnsel. Jammer van de vuile lucht, jammer van al het plastic, maar ja, we kunnen de machine toch onmogelijk stoppen. Die overtuiging is nu in één keer doorbroken.

Bruno Latour suggereerde dat iedereen zichzelf deze vraag zou stellen: wat neem ik mee van de lockdown, wat zou ik ervan willen behouden als de maatschappij weer open gaat? Hoe zou ik mijn leven of de wereld willen veranderen, als ik de lessen van de lockdown meeneem?

Volgens Gregg Braden, holistisch schrijver en wetenschapper, daagt de pandemie ons uit om te onderzoeken wat echt belangrijk is voor ons leven en het leven op de planeet, en de maatschappij daarop in te richten. Tot nu toe was de waarde van gezondheid, zorg en klimaat nooit doorslaggevend. Altijd stond het economische belang voorop. Dat leek niet te stoppen, ook al wisten we dat het geen duurzame keuze was. Nu zien we het omgekeerde: het is wel te stoppen. Opeens moeten we kiezen voor menselijk leven. En voor het eerst in de geschiedenis zetten we de industrie en de luchthavens stil. Het kan dus. ‘We have never had this before. This is a global reset! If we are wise, we take this opportunity’.

‘This is a global reset!
If we are wise, we take this opportunity’.

 

Volgens meditatieleraar en schrijver Deepak Chopra laat de lockdown zien dat zelfs klimaatverandering omkeerbaar is: ‘During this pandemic, the environment has started thriving. The Himalayas are thriving, and pollution levels have drastically decreased, a sure sign that climate change is reversible’.

Klimaatverandering leek altijd zo onoplosbaar. En dan opeens blijkt dat we bereid zijn grootschalig in te grijpen. Nu doen we het voor gezondheid, maar we zouden het dus ook voor andere doelen kunnen doen: klimaat, vervuiling, armoede. De lockdowns bewijzen dat het kan. Of we het wel of niet aanpakken is een keuze.

Klimaatactivisten kregen eindelijk hoop. Mensen bleken bereid hun gedrag te veranderen, iets van hun vrijheid en luxe in te leveren, om levens van anderen te redden en de gezondheidszorg overeind te houden. Die hoop kwam ook omdat het draagvlak voor de coronamaatregelen enorm was, zeker in de eerste maanden van de pandemie. Dit blijkt uit onderzoeken in verschillende landen (Cambridge, Ipsos). Dus misschien kon dan eindelijk ook meer draagvlak voor klimaatmaatregelen van de grond komen.

 

Weerstand en protest

Nu is het opvallende dat duurzaamheid, eerlijker economie en dierenwelzijn bij heel veel mensen al jaren hoog op het verlanglijstje stonden. We hadden dan ook kunnen verwachten dat mensen massaal waren opgestaan om verandering te eisen, dat het Malieveld en het Museumplein waren volgestroomd, dat er gedemonstreerd werd in Berlijn, London, Los Angeles en Chicago: ‘Nu is het genoeg!’, ‘Kijk eens wat we hebben aangericht!’, ‘Dierenrechten in de grondwet’, ‘Klimaat boven winst’, ‘Hogere lonen in de zorg’. Dat er gevochten zou worden voor een andere omgang met de aarde en een andere economie. Dit was het moment.

Maar er gebeurde iets anders. Inderdaad stroomden het Malieveld en het Museumplein vol, inderdaad waren er massale demonstraties in Berlijn, Londen, Los Angeles en Chicago. Alleen gingen die niet om duurzaamheid maar om iets heel anders: ‘Wij willen geen mondkapjes dragen’, ‘Wij willen onze vrijheid terug’, ‘De horeca moet weer open’, ‘Coronamaatregelen zijn dictatuur’, ‘Stop de lockdown’. De roep om een groene en sociale transitie werd overschreeuwd door eigenbelang: er wordt me iets afgenomen! Eerst kregen we de schijt-aan-corona feestjes, toen de schijt-aan-corona demonstraties en daarna ook de schijt-aan-corona workshops.

De weerstand werd vanaf het begin gedomineerd door drie groepen: extreem-rechts, de antivax-beweging en de alternatieve en spirituele beweging. Die laatste wordt tegenwoordig de ‘wellness community’ genoemd: liefhebbers van yoga, alternatieve geneeswijzen, spirituele filosofie, natuurvoeding, workshops en festivals. In sommige natuurvoedingswinkels ligt De Andere Krant, een Trump- en Poetin-gezind blaadje met zoveel nepnieuws en geschiedvervalsing dat ik er een apart blog aan zou kunnen wijden.

Op zich zou kritiek op coronabeleid niet links of rechts hoeven te zijn. Iemand die geen vaccin wil of die twijfelt aan de proportionaliteit van de maatregelen, is daarmee niet automatisch ‘rechts’. Maar dankzij de complottheorieën die het internet overspoelden zijn er wel allerlei rechts-radicale ideeën in het debat geslopen. Zoals dat de wereld door een ‘linkse elite’ geregeerd wordt, dat Trump een held is die tegen de elite vecht en dat klimaatopwarming een hoax is – dat soort ideeën.

Daardoor gebeurde er iets bizars: juist mensen die jaren lang beweerden voor milieu, klimaat en een minder op consumptie gerichte levensstijl te zijn, gingen van de ene op de andere dag voor het tegendeel pleiten: klimaatbeleid is een truc om ons nog meer beperkingen op te leggen, de consumptiemaatschappij afremmen is onderdrukking, de pandemie aangrijpen om de wereld duurzamer te maken is dictatuur. Meer hierover lees je in mijn blog Van New Age naar AltRight.

 

De aarde werd voelbaar stiller

Tijdens de eerste lockdown, toen de wereld even heel stil was, gingen vogels mooier zingen. Dat is ook biologen opgevallen. Vermoedelijk voelden die vogels zich vrijer omdat ze niet meer tegen een gons van achtergrondgeluiden in hoefden te zingen. Walvissen gingen meer en luider roepen (zingen) en konden beter met elkaar communiceren.

Voor walwissen was de lockdown een zegen. Het is bekend dat walvissen, dolfijnen en haaien door het vele geluid in de zeeën gestrest raken. Via ‘soundscapes’ is te berekenen dat geluiden onder water duizenden kilometers doorgolven. Geluiden zijn essentieel voor veel dieren om keuzes te maken en te communiceren. (Guardian) Wetenschappers pleiten er al langer voor dat schepen stiller worden, maar dankzij de lockdowns kregen ze opeens een schat aan overtuigende argumenten. Verschillende scheepsbouwers zijn er inmiddels mee bezig.

Ook de ruis in de aarde werd stiller. De mens veroorzaakt door zijn vele activiteiten (steden, auto’s, treinen, fabrieken) trillingen. Dit wordt ‘seismisch geluid’ genoemd. De trillingen zijn voelbaar en op een bepaalde manier ook hoorbaar, een zachte brom, zelfs honderden meters onder de grond. De natuurlijke ruis van wind, zee en rivieren veroorzaakt zachter seismisch geluid dan dat van de mens. (Science, NRC)

In de maanden van de eerste lockdown was de ruis veel zachter en benaderde weer de natuurlijke ruis. Geologen en seismologen deden daardoor een spannende ontdekking, namelijk dat de ruis veel verder reikt dan ze altijd hadden gedacht. Dat merkten ze omdat de ruis ook afnam in afgelegen gebieden, vele kilometers van steden en industrieën vandaan. De trilling of brom verspreidt zich dus in grote wijde bewegingen onder de grond. Bomen, wortels, alles wat leeft onder de grond, trilt zachtjes mee. We hebben de bomen nooit gevraagd hoe dit voor ze is. Bomen communiceren zoals we weten vooral via hun wortels, via netwerken die tegenwoordig Wood Wide Web genoemd worden. En nu bleek het dus onder de aarde weer ‘natuurlijk’ stil te worden.

Van mensen die bomen knuffelen en ‘The Earth is Our Mother’ zingen, hadden we kunnen verwachten dat dit hun wel zou interesseren. Maar die waren daar helemaal niet mee bezig. Die waren aan het demonstreren dat ze hun vrijheid terug wilden en dat mondkapjes onderdrukking zijn.

 

Groen en sociaal uit de crisis komen

Door alle weerstand en protesten is de vraag wat we van de crisis kunnen leren naar de achtergrond geschoven. Toch gebeurt er intussen heel veel. Internationaal wordt er meer dan ooit samengewerkt tussen artsen, wetenschappers, beleidsmakers en non-government organisaties. Zeker op gebieden van geneeskunde, volksgezondheid en armoedebestrijding, maar ook op andere verrassende terreinen: stadsinrichting bijvoorbeeld.

Hele steden worden anders ingericht, geïnspireerd door de lockdown. In Milaan is het plan Strade Aperte ontwikkeld (‘open straten’). Daar wordt nu 35 kilometer aan wegen verbouwd om meer ruimte te maken voor voetgangers, fietsers, elektrische scooters en steps. De drijvende kracht achter dit project, burgemeester Giuseppe Sala, is nu ook voorzitter van de internationale Global Mayors COVID-19 Recovery Task Force, waarin steden samenwerken om publieke gezondheidszorg te verbeteren, gelijke rechten te bevorderen en duurzamer en klimaatvriendelijker te worden. Inmiddels is dit een grote internationale beweging.

De Italiaans-Amerikaanse ster-econome Mariana Mazzucato leidt in het Londense stadsdeel Camden Town een ambitieus vernieuwingsplan om duurzamer, socialer en inclusiever uit de crisis te komen. Camden is een grote etnisch gemengde wijk met ongelijkheid, sociale problemen en economische achterstand. Mazzucato wijst erop dat de schade die de pandemie aanricht zeer ongelijk verdeeld is en dat armen er veel meer onder lijden dan de rijken. Ook in een relatief welgesteld land als Groot-Brittannië zijn problemen van armoede en structureel racisme zichtbaarder geworden. Mazzucato ontwikkelde de plannen in nauw overleg met bewoners en vroeg daarbij ook scholieren om ideeën. Inmiddels wordt er gewerkt om Camden groener te maken, nieuwe huurwoningen klimaatneutraal te laten zijn, racisme te verminderen en burgerparticipatie te vergroten.

Internationale netwerken waarin burgemeesters en stadsbesturen samenwerken en elkaar inspireren zijn er al langer, maar door de coronacrisis hebben ze vaart gekregen. Vergroening, gelijke kansen, emancipatie en racismebestrijding worden versneld aangepakt. In de Verenigde Staten hebben sommige steden hun moment al eerder gegrepen, namelijk toen Trump president werd. Zoals bekend werkte Trump milieubeleid en multiculturele gelijkwaardigheid actief tegen en veel steden zijn toen op eigen houtje beleid gaan opzetten.

Andere voorbeelden zijn Pittsburgh en Philadelphia, waar men de donkerte ’s nachts wil terugbrengen, omdat dit zoveel beter voor vogels en insecten is. En Athene waar zowel toerisme als stadsinrichting verduurzaamd worden, met verrassingen tijdens de lockdown als inspiratiebron (fietspaden, elektrisch vervoer, behoefte aan buiten-ontmoetingen, kleine pleintjes, meer groen). Er zijn veel meer voorbeelden. Als je dit soort dingen leuk vindt, kijk op C40 Cities, Sustainable Cities GEF, Sustainable Cities Worldbank , Mazzucato, Mission driven localities.

 

Moedig denken

Volgens Nobelprijswinnaar Muhammed Yunus vraagt deze crisis om moedig denken: ‘outrageously bold thinking to reshape post-COVID society’. Yunus uit Bangladesh is de uitvinder van het microkrediet en een van de voorvechters van sociale ondernemingen. Hij wordt ‘de bankier van de armen’ genoemd. Volgens hem vormen de huidige economische structuren een tijdbom, omdat ze steeds grotere ongelijkheid creëren. En omdat ze ook nog eens zijn vastgelegd in allerlei afspraken en verdragen, lijkt het of er niets aan te veranderen is.

Yunus begrijpt echt wel dat je niet in één keer economische structuren kunt omgooien, maar je kunt wel die afspraken en verdragen herzien. De pandemie is daar het moment voor: vaccins eerlijk verdelen, patenten en marktwerking loslaten, veel meer investeren in lokale ondernemers om de klappen van corona op te vangen. ‘Redesigning the system’ noemt Yunus dat. Hij begrijpt niet waarom veel mensen weer zo snel mogelijk terug willen naar hoe het was, terwijl we de kans hebben de wereld te veranderen. ‘I do not understand everyone’s eagerness to rush back to a pre-Covid era’.

 

Het neoliberale failliet

‘Redesiging the system’ betekent het hervormen van onze neoliberale economie. Want als de pandemie iets heeft laten zien, is het wel dat het neoliberalisme ongeschikt is om een grote crisis op te vangen.

Even om het geheugen op te frissen: het neoliberalisme is de ‘New Economy’ die opkwam rond 1980 en die krachtig gepromoot werd door Ronald Reagan en Margaret Thatcher. De nieuwe economie was erop gericht de vrije markt ongehinderd zijn werk te laten doen zodat het bedrijfsleven ongebreideld winst kon najagen. De overheid moest zich daar zo weinig mogelijk mee bemoeien en belastingen moest zo laag mogelijk zijn. De politiek moest vooral de markteconomie dienen.

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie (1989-1990) gingen ook gematigd linkse politici deze principes omarmen (Clinton, Blair, Schröder, Kok) en daardoor leek het of er helemaal geen tegenargumenten meer waren. Met de mantra’s vrije markt, lage belastingen, deregulering en privatisering stortten we ons in een nieuwe wereldorde. Die zou ons allemaal gelukkig maken.

Maar vanaf de doorbraak van het neoliberalisme is de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter geworden. Terwijl die kloof vlak daarvoor juist historisch klein was! Dat vergeten we nog weleens: dat de welvaart nooit zo gelijk verdeeld is geweest als in de jaren ’70. Toch zijn regeringen vanaf toen de zo fel bevochten gelijkheid weer gaan afbreken. Steeds meer geld kwam in handen van steeds minder mensen, een proces dat nu al veertig jaar gaande is. De kiezers hebben elke vier jaar weer, volkomen vrijwillig, voor dat beleid gekozen. Het neoliberalisme is wel de opstand van de rijken tegen de armen genoemd.

Lage belastingen betekenen automatisch dat je moet bezuinigen. Dat kan niet anders en dat is vanaf de jaren ’80 dan ook een permanente kramp geweest. Bezuinigingen treffen de publieke sector zoals zorg, onderwijs en sociale voorzieningen, want die leveren geen geld op maar kosten geld. In een markteconomie worden ze dan sluitpost.

Sinds de coronacrisis blijkt dat de zorg veel te veel is uitgekleed. Ook blijkt er behoefte aan een overheid die kan ingrijpen, die beleid kan uitzetten en richting geven. Zie de steunpakketten die tegen alle neoliberale marktregels ingaan. Zie de oproepen om vaccins tegen kostprijs aan arme landen te geven, ook tegen de marktregels in, of om patenten te laten vallen, nóg meer tegen de marktregels in. De pandemie laat zien hoe nodig het is.

Economen als Muhammed Yunus en Mariana Mazzucato pleitten er al jaren voor dat de politiek een actievere rol krijgt en zich minder door bedrijfsleven en financiële markten laat dicteren. Maar westerse regeringen én hun kiezers zeiden elke keer weer ‘nee’. Tot de pandemie alles omgooide. Nu klinkt er een ander geluid. Ook vanuit grote internationale instituten zoals het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en het World Economic Forum (WEF)  wordt nu toegegeven: teveel marktwerking staat een gezonde weerbaarheid van de maatschappij en een eerlijke welvaartsdeling in de weg. De ene na de andere econoom bekent nu dat het anders moet. Dit brengt ons bij ‘the Great Reset’.

 

The Great Reset

Volgens Klaus Schwab, oprichter en voorzitter van het World Economic Forum, laat de huidige crisis zien dat het oude systeem niet meer geschikt is voor de 21^e eeuw. De crisis heeft een groot tekort aan solidariteit, eerlijkheid en gelijkheid blootgelegd. Daarom gaan er nu zoveel stemmen op om het roer om te gooien. Schwab noemt dit een ‘surprising and sudden turnaround’.

In juni 2020 presenteerde Klaus Schwab ‘The Great Reset’, een oproep om de crisis aan te grijpen om de wereld duurzamer, rechtvaardiger en inclusiever te organiseren. Dat wil zeggen met meer aandacht voor milieu, klimaat en economische en multiculturele rechtvaardigheid. In de Great Reset vinden we alle thema’s terug die ik hiervoor noemde: een politiek die duurzaamheid en klimaatbeleid insluit, een eerlijker en gelijkwaardiger welvaartsverdeling, dus ook andere economische principes en nieuwe bedrijfsvoering, meer vanuit welzijn dan vanuit winst gedacht.

Zowel in het boek Covid-19: The Great Reset als in studiegroepen van het World Economic Forum worden deze adviezen in deelgebieden uitgewerkt, zoals digitalisering, kringloopeconomie, duurzame productieprocessen, armoedebestrijding en emancipatie. Een deel van de plannen is al eerder uitgedacht, na de economische crisis van 2008, dus helemaal nieuw is het niet, maar een deel is ook duidelijk door de pandemie in nieuw daglicht gekomen. Als leidraad voor hervormingen sluit de Great Reset aan bij de 17 doelen voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties (Sustainable Development Goals). Dit zijn de doelen die tezamen ook Agenda 21 of Agenda 2030 genoemd worden.

 

Kritiek op de Great Reset

De Great Reset is omstreden, vooral dankzij alle complotverhalen die rondgaan. Daarover straks meer. Maar ook in reguliere kanalen klinkt soms kritiek. Wat wel gezegd wordt is dat het top-down zou zijn, dus dat de hervormingen van bovenaf zouden worden opgelegd. Dat klopt niet. Het World Economic Forum signaleert ontwikkelingen, berekent consequenties en geeft adviezen. Daarin zijn ze niet principieel anders dan andere denktanks of adviesorganen. Het is vervolgens aan de politiek, in samenspraak met maatschappelijke groepen, in hoeverre de adviezen worden toegepast. Het World Economic Forum zet zelf ook projecten op. Die worden ook niet van bovenaf opgelegd, maar ontstaan in samenwerking met organisaties en overheden uit vele landen. Kijk op hun site voor een paar voorbeelden.

Een ander punt is dat critici de bedenkers van de Great Reset niet vertrouwen. Het World Economic Forum is een chique denktank waar de rijken en machtigen vergaderen: industriëlen, politici,  investeerders, non-government organisaties, wetenschappers. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten in Davos staan de omliggende vliegvelden vol met de privéjets van de bezoekers. Dus vragen sommigen zich af: zijn dit nou de mensen die de wereld eerlijker en groener gaan maken? Als ze eerst eens fatsoenlijk belasting gingen betalen zou dat al heel veel schelen. En als ze echt willen, waarom hebben ze het dan niet allang gedaan? Begrijpelijke kritiek, maar ook een beetje te makkelijk.

Natuurlijk zit er hypocrisie tussen, natuurlijk is er verschil tussen mooie woorden en daden. Maar wat de critici vergeten is dat er ook grote bedrijven en industriëlen zijn die al heel veel doen. Ze zitten alleen vast in structuren, afspraken, concurrentie-angst en veel meer. De CEO’s van Unilever en BP proberen hun bedrijven duurzamer te maken en vechten daarvoor met hun eigen aandeelhouders, die liever meer winst willen en minder risico’s. Aan de andere kant probeert ExxonMobil al dertig jaar lang klimaatbeleid tegen te werken en in diskrediet te brengen, maar wordt nu door zijn eigen aandeelhouders gedwongen klimaatvriendelijker te worden. Zo heeft deze strijd vele kanten en vele gezichten.

 

Wij burgers zijn ook verantwoordelijk

Bij al onze kritiek mogen we ook best eens naar onszelf kijken. Rijden wij minder auto? Vliegen wij minder? Eten wij minder vlees? Kopen wij alleen nog producten die zonder uitbuiting gemaakt zijn? Betalen wij liever wat meer om dieren een betere behandeling te geven? Bij het verduurzamen van landbouw en dus ook het diervriendelijker maken van zuivel en vlees, staat juist de consument in de weg: een grote meerderheid wil gewoon de laagste prijs (bron ACM). Het is echt niet zo dat wij burgers massaal staan te springen om duurzamer en socialer te gaan leven. Kijk maar naar de verkiezingsuitslagen, elke vier jaar weer.

Dan is het wel erg makkelijk om de schuld op grote bedrijven af te schuiven. De strijd op hoog niveau is niet veel anders dan in een gewoon huishouden. Als jij of ik aan Amnesty of Greenpeace doneren, geven we ook niet ons hele inkomen, maar gaan ervan uit dat alle beetjes helpen. Zo kunnen we ook de CEO’s die nu beloven de wereld duurzamer en socialer te maken, op hun acties beoordelen, in plaats van ze automatisch te wantrouwen. Want laten we eerlijk zijn: als de lucht iets schoner is dan twintig jaar geleden, komt dat niet omdat we ook maar een kilometer minder zijn gaan autorijden, maar omdat de auto’s en de benzine schoner zijn.

 

Complottheorieën over de Great Reset

Dan nu naar heel andere kritiek: de complottheorieën, de stortvloed aan berichten, films en interviews die ons wil doen geloven dat de Great Reset een kwaadaardig plan is van ‘de elite’ om de wereld aan totale controle te onderwerpen. Er zijn zoveel wilde beschuldigingen dat ik ze niet allemaal kan opnoemen, maar een aantal komt steeds terug.

Er wordt beweerd dat het World Economic Forum:

• al vijftig jaar werkt aan het voorbereiden van de huidige pandemie;
• de wereld wil digitaliseren, ons chippen en tot slaven maken;
• ons geld en bezit wil afnemen;
• een wereldregering wil vestigen met totalitaire dictatuur.

Laat ik beginnen met de beschuldiging dat ‘ze’ al vijftig jaar bezig zijn deze pandemie voor te bereiden. ‘Ze’ zijn het WEF, de WHO, de Verenigde Naties, Deep State, samengevat ‘de elite’. In discussies op Facebook kom je soms dit soort uitspraken tegen: ‘Ze hebben er ook maar vijftig jaar aan voorbereid…’ met een knipoogje erachter. Complotgelovers laten elkaar met dit soort quasi-stoere opmerkingen zien aan welke kant ze staan.

Waar komt het idee van vijftig jaar vandaan? ‘Het WEF geeft het zelf toe!’ wordt geroepen, ‘Het staat op hun site!’
Oké, laten we even kijken. Het World Economic Forum heeft verschillende platforms opgezet om onderzoekers, investeerders en beleidsmakers bij elkaar te brengen en problemen in de wereld aan te pakken. Zo is er een Climate Action Platform, zijn er meer business-georiënteerde platforms en is er ook een Covid Action Platform. Van die laatste krijgen complotdenkers de rillingen. Covid Action? Het is dus een plan! Ze hebben Covid expres de wereld ingezet!

Op de site van het World Economic Forum staat ook een filmpje waarin wordt uitgelegd wat het Covid Action Platform beoogt: partijen bij elkaar brengen en expertise delen om de pandemie te bestrijden, en ook om getroffen economieën draaiend te houden en voedselvoorraden in arme gebieden op peil te houden. Daarbij wordt gezegd – en nu komt het – dat dit helemaal past in het werk dat het World Economic Forum al bijna vijftig jaar doet:

‘Gathering actors from the public and the private sectors and civil society, to work towards a common goal, has been at the heart of the World Economic Forum’s work for almost fifty years’.

‘Did you hear that?’ klinkt de voice-over in een veel bekeken complotfilm, ‘They have been planning this for fifty years!’ Verbijsterde uitroepen op sociale media: ‘Ze zeggen het zelf!’, ‘Ze hebben de pandemie al vijftig jaar geleden gepland!’, ‘Niks geheim, niks complot, ze komen er gewoon voor uit!’

Hier horen de complotdenkers dus iets heel anders dan wat er gezegd wordt. En vervolgens zoeken ze geen seconde verder. Als je wel verder leest of luistert, ontdek je wat het Covid Action Platform is: natuurlijk geen plan om Covid in de wereld te zetten, maar juist om via onderzoek en samenwerking de schade van Covid zoveel mogelijk te beperken.

 

Denkfout in complotdenken

Wat we hier zien is een vast patroon in complotdenken: als het WEF acties opzet om de pandemie te bestrijden, dan zijn die acties om de pandemie te creëren. Het wordt dus omgedraaid. Dit is zo duidelijk een denkfout dat het onvoorstelbaar is dat mensen het geloven. Maar we vinden het steeds weer. De Wereldbank heeft ook Covid Projects opgezet en voor complotdenkers is het dan meteen duidelijk dat de Wereldbank ook in het plan zit. Logisch toch? COVID PROJECTS! ‘Gewoon op hun site te vinden!’

Als je even uitzoekt wat de Covid Projects zijn, dan zie je dat dit geen projecten zijn om Covid te verspreiden, maar precies wat je van de Wereldbank kunt verwachten: projecten om ontwikkelingslanden medische en economische hulp te geven, verspreiding van vaccins te bevorderen en infrastructuur op te zetten om de pandemie op te vangen.

Een ander voorbeeld is Bill Gates, die in 2015 in een inmiddels beroemde TedTalk waarschuwde dat er een pandemie kan uitbreken en dat de wereld daar niet goed op is voorbereid. En weer dezelfde omdraaiing: volgens complotdenkers heeft hij de pandemie dan dus zelf georganiseerd. ‘Anders had hij het toch nooit aangekondigd?’

Nog eentje: Event 201. Onder complotgelovers gaat het verhaal rond dat de Johns Hopkins University een generale repetitie gehouden heeft, voordat ze de pandemie de wereld in stuurden. Dus ook zij zitten in het complot. Het bewijs is een chique bijeenkomst in oktober 2019, met politici, beleidsmakers en specialisten, waarbij ze een wereldwijde virusuitbraak simuleerden. Als voorbeeld namen ze daarbij ook nog eens een coronavirus. Dat kan toch geen toeval zijn!

Maar Event 201 was een simulatie (Pandemic Simulation Exercise) om te onderzoeken of de wereld genoeg is voorbereid: wat je in zo’n geval moet doen, of de overheid en de gezondheidszorg genoeg middelen hebben, wat te doen als de ziekenhuizen overlopen, wat te doen als distributiekanalen stilvallen, kan de economie draaiend blijven, enzovoort. De verontrustende conclusie was dat de wereld niet genoeg is voorbereid. De Johns Hopkins University had al drie keer eerder simulaties gehouden, de eerste in 2001 met een fictieve terroristische aanslag met pokkenvirus, daarna nog twee andere fictieve epidemieën. Waarom ze voor deze vierde simulatie een coronavirus namen? Dat was omdat SARS (2002) en MERS (2012) ook coronavirussen waren en virologen daarom inschatten dat als er nog een epidemie zou uitbreken, dit met grote kans weer corona zou zijn.

We zien steeds dezelfde denkfout: als je je voorbereidt op een pandemie, ben je die pandemie dus aan het voorbereiden; als je waarschuwt tegen een pandemie, dan wist je er dus van. Ik kan veel meer voorbeelden geven maar zal dat nu laten. Het patroon lijkt me duidelijk.

Pas dus op als complotdenkers beweren dat ze hun informatie van officiële sites halen. ‘Het staat gewoon op de site hoor!’ Het heeft een zeker intimiderend effect, maar weet dus dat ze de gegevens van die sites verkeerd begrijpen of moedwillig verdraaien. Meer over deze patronen lees je in mijn blog Waarom complottheorieën niet kloppen.

 

Digital economy

Even iets anders: zoals je weet wil Bill Gates je een chip inplanten waarmee je van afstand te volgen en te beïnvloeden bent. Een groot deel van de mensen heeft die chip inmiddels in zich. De bekende antivax-activist Robert Kennedy zei hier het volgende over: ze nemen je je cash af, krijgen toegang tot je banksaldo en kunnen betalingen blokkeren. Als je niet meewerkt kunnen ze je zelfs doden. ‘Ze’ zijn natuurlijk Bill Gates zelf en de geheime machthebbers, Deep State en zo. Je bent dus volledig in hun macht. Het bericht stond op Instagram en heette ‘the Digitalized Economy’. Het is volkomen fake en Kennedy heeft het weer verwijderd, maar het had wel 36.000 likes en geschokte reacties eronder.

Stel je nu voor dat je dit gelooft. En dat je dan verder gaat googelen en op de site van het World Economic Forum terecht komt. Daar vind je dan een platform dat ‘Digital Economy’ heet. Dan schrik je je natuurlijk dood: ‘Het is dus waar! Digital Economy! Ze gaan dit dus echt uitvoeren! Niks geheim, gewoon te lezen op de site van het WEF!’ Onder een complotfilmpje op YouTube stond te lezen: ‘Ik verbaas me er echt over dat dit zo openlijk op hun site staat’.

Maar dat staat er helemaal niet. Als je eenmaal zulke horrorverhalen gelooft neem je blijkbaar anders waar. De desinformatie stuurt de interpretatie zo sterk dat je niet meer ziet wat er staat of gezegd wordt. Want het World Economic Forum gaat echt geen chip in je injecteren of je cash afnemen of betalingen beheersen. Wat ze wel zeggen is dat ze digitale netwerken willen uitbreiden en platformen ontwikkelen. Ze lichten ook toe waarom.

 

De wereld ‘connected’

De wereldwijde digitalisering is in 2020 en 2021 sneller gegaan dan ooit tevoren en wordt op steeds meer terreinen toegepast. In veel ontwikkelingslanden zijn ze meteen vanaf het begin van de pandemie versneld de gezondheidszorg in kaart gaan brengen: hoe dichtbij is gezondheidszorg voor afgelegen gemeenschappen, hoe lopen de distributiekanalen, wie heeft al medicijnen en wie nog niet, wie is waartegen ingeënt, wie heeft klamboes en wie nog niet? Dat soort thema’s. Natuurlijk was de pandemie een katalysator, maar het had ook spin-off naar andere terreinen, zoals malaria, waartegen klamboes nu veel sneller en effectiever uitgedeeld kunnen worden.

In het begin van de pandemie had de World Health Organization (WHO) beraamd dat dankzij corona én dankzij de coronamaatregelen veel andere ziekten minder goed behandeld zouden kunnen worden. Over malaria vreesde de WHO dat er dankzij de pandemie best wel eens 200.000 extra doden konden vallen, waarmee tien jaar vooruitgang in één jaar teniet gedaan zou zijn. Dit cijfer wordt nog steeds door coronasceptici gebruikt als argument tegen de maatregelen, maar het is allang niet meer actueel. (WHO Malaria Report)

Verschillende landen die zwaar onder malaria lijden zijn meteen in actie gekomen om hun preventie te verbeteren, onder andere door met insecticide behandelde klamboes te verspreiden. In Benin is heel precies in kaart gebracht waar klamboes zijn, wie ze al heeft en wie nog niet, is logistiek opgezet, enzovoort. Dit project werd gecoördineerd door de overheid, de WHO, de Bill and Melinda Gates Foundation en plaatselijke organisaties. In een paar weken tijd zijn bijna 8 miljoen klamboes uitgedeeld, iets dat zonder digitalisering nooit was gelukt. Voor een land met 12 miljoen inwoners en malaria als doodsoorzaak nummer één, kunnen we ons waarschijnlijk wel iets voorstellen bij de langetermijneffecten van zo’n project.

Een andere toepassing van digitalisering is het uitbreiden van netwerken in midden- en lage inkomenslanden. Het streven van het WEF is om door grotere ‘connectivity’ bevolkingsgroepen en maatschappelijke organisaties betere toegang tot informatie te geven, zodat ze de kans krijgen mee te praten, beleid uit te zetten of tegen te werken, met andere woorden te emanciperen. Voor vrouwen bijvoorbeeld: is er hulp tegen uitbuiting en discriminatie? Heeft mijn dochter recht op onderwijs? Voor mensen die een bedrijfje willen beginnen: welke netwerken zijn er, kun je beroep doen op microkredieten? Als je gebied vervuild wordt: zijn er organisaties die hiertegen in actie kunnen komen? ‘Empowerment’ dus, een belangrijk element van de Great Reset.

Er lopen veel van dit soort projecten. Als het je interesseert, lees de rapporten. Heel wat interessanter dan urenlang complotvideo’s kijken.

Een paar tips: Sustainable Digital Economy (WEF), Goalkeepers Report 2021 (Gates), Oxfam Publications,
Worldbank Projects, WHO Publications.

 

Chips in ons brein

Een ander aspect van de ‘Digital Future’ zoals het WEF zich die voorstelt is meer omstreden. Dit is de vergaande digitalisering van ons dagelijks leven, met de allernieuwste uitvindingen, en die zijn spectaculair. Zo kunnen er chips in ons brein geplant worden waarmee je een computer kunt aansturen. Door je een bepaalde handeling voor te stellen herkent de computer je bedoeling. Het klinkt science-fiction maar er wordt al mee geëxperimenteerd, tot nu toe vooral voor medische toepassingen. Mensen die verlamd zijn kunnen dankzij elektroden in hun brein een computer laten typen. De computer vertaalt hun gedachten in zinnen. Voor die mensen is dat een grote verrijking. Klaus Schwab voorspelt dat er veel meer toepassingen van deze techniek gaan komen: ‘directe communicatie tussen ons brein en de digitale wereld’.

Digitalisering gaat steeds verder. Er zijn al mensen die een chip in hun arm hebben laten plaatsen om zonder toegangskaartje hun favoriete disco in te kunnen. Entreeprijs en consumpties worden automatisch afgeschreven. In Zweden hebben duizenden mensen hun ID-kaart in een chip in hun hand of arm. In die chip staan ook andere gegevens zoals treinabonnementen. Hoeven ze niet meer al die plastic pasjes in hun portemonnee te hebben.

Of je enthousiast wordt van dit soort ontwikkelingen laat ik aan jou over. Waar het mij om gaat is dat het World Economic Forum hier eigenlijk niet zoveel mee te maken heeft. Dit zijn uitvindingen die door universiteiten, academische ziekenhuizen en Tech-bedrijven ontwikkeld worden. Klaus Schwab wordt nu neergezet als een monster van Frankenstein die mensen tot robots wil maken, maar hij en zijn WEF zijn helemaal niet de bedenkers noch de uitvoerders hiervan.

De ‘Digital Future’ waar  het WEF het over heeft is onderdeel van wat wel een Vierde Industriële Revolutie genoemd wordt. Daarin raken  digitalisering en wereldwijde ‘connectivity’ steeds meer verweven met ons dagelijks leven: maatschappelijk en persoonlijk, met invloed op ons denken en voelen. Voor sommige mensen klinkt dit eng, maar weet dan dat wij er al tientallen jaren middenin zitten en er zelf aan meewerken. Bijna niemand wil nog terug naar een draadtelefoon op een vaste plek in huis.

Onze reacties op digitale vernieuwingen zijn meestal voorspelbaar: eerst is er veel weerstand, maar uiteindelijk accepteren de meeste mensen het en maken er dankbaar gebruik van. Bijna iedereen gebruikt nu een smartphone en navigatie en Google violgt al je bewegingen. ‘Hoe was je bezoek aan de supermarkt? Schrijf een review’. Als ik jou twintig jaar geleden had gevraagd of je dit zou toestaan, had je vast ‘Nee Never Nooit’ geroepen.

Sommige van deze ontwikkelingen schreeuwen wel om maatschappelijke discussie. De Europese Commissie werkt samen met grote Tech-bedrijven aan een digitaal paspoort, voortbordurend op de coronapas: van een test en vaccinatiebewijs naar een digitaal identiteitsbewijs waarop veel meer gegevens verzameld kunnen worden, zoals bankgegevens. Het zijn al oudere ideeën waar de pandemie een katalysator voor is. Natuurlijk wordt er beweerd dat het voor collectieve veiligheid is en dat ons leven er gemakkelijker door wordt, maar het heeft ook risico’s. In dictatoriale situaties zou je kunnen krijgen dat een dissident opeens geen eten meer kan kopen. ‘Uw betalingen zijn geblokkeerd’. Wij leven in een democratie, maar ook hier worden de grenzen van privacy opgerekt. Op de langere termijn zal er een evenwicht gezocht moeten worden tussen democratie, privacy en collectieve veiligheid. Dat zeggen ook de opstellers van The Great Reset (‘The risk of dystopia’, Great Reset 1.6.3).

 

You’ll own nothing and be happy

‘De elite gaat al je geld afnemen!’ is ook een angst die rondgaat onder complotgelovers. Hoe komen ze hierop? ‘Het staat op de site van het WEF! You’ll own nothing and be happy! Ze geven het gewoon toe!’ Dit is het schrikbeeld van een communistische dictatuur, een tweede China, waarin mensen geen bezit meer hebben en moeten werken voor de staat. ‘Vind je het echt goed dat ze je geld gaan afnemen?’ vroeg iemand mij. Nee natuurlijk niet, maar dat gaan ze ook niet doen.

De zin ‘You’ll own nothing and be happy’ komt uit een voorlichtingsfilmpje van het World Economic Forum waar de wereld van 2030 wordt geschetst. De hoop erachter is dat we steeds meer naar een circulaire economie toe bewegen, met minder eigen bezit en eerlijker toegang tot welvaart. In een circulaire economie koop je niet alles zelf om te bezitten, maar maak je gebruik van gemeenschappelijke voorzieningen. In plaats van een auto te kopen, neem je een abonnement op vervoer. Dat kan een auto zijn of een trein- of een busreis of een elektrische scooter. Zo kunnen we welvaart behouden, maar eerlijker verdelen met veel minder verspilling. Het WEF steunt verschillende initiatieven op dit gebied.

Maar wacht even! Kringloopeconomie wordt toch juist gewaardeerd als mogelijke oplossing voor verspilling en ongelijkheid? Zeker in alternatieve kringen, waar complottheorieën zo massaal omarmd worden, wordt al jaren positief over kringloopeconomie gesproken en geschreven. Maar dat was blijkbaar alleen zolang het ver weg bleef, in Bhutan of zo, of in een verre toekomst. Nu het WEF voorstelt het in praktijk te brengen is het reden voor grote verontwaardiging.

De zin ‘You’ll own nothing’ komt letterlijk van Ida Auken, een Deens sociaal-democratisch politica die ook voor het World Economic Forum werkt en die zich al jaren voor kringloopeconomie, klimaat en milieu inzet. Het hele verhaal dat het WEF ons ons geld gaat afnemen en een dictatuur gaat vestigen blijkt nergens uit. Het kon alleen de wereld ingaan omdat complotdenkers een voorlichtingsfilmpje verkeerd begrepen hebben.

 

Big government

Een volgend pijnpunt van complotgelovers is dat Klaus Schwab een terugkeer van ‘big government’ bepleit. Nu is ‘big government’ misschien niet zo’n handige term, maar toen de Great Reset geformuleerd werd wisten ze nog niet dat complotdenken zo’n vlucht zou nemen en dus ook niet dat dit voor sommige mensen wel erg aan totalitarisme en Big Brother doet denken. Er wordt met ‘big government’ echter iets heel anders bedoeld. Deze term heeft een context.

In de neoliberale ideologie die van 1979 tot begin 2020 dominant was, moest een regering zo klein mogelijk zijn en alleen die taken hebben die niet aan de markt overgelaten konden worden. Dit werd ‘small government’ genoemd. De overheid moest kleiner en kleiner en op de publieke sector werd bezuinigd en nog meer bezuinigd. ‘The era of big government is over’, zei Bill Clinton in zijn Inaugurele Rede in 1996.

Door de ervaringen tijdens de pandemie wordt nu een actieve politiek van regeringen en internationale organisaties gevraagd. Dat is een voorwaarde om de gevolgen van de pandemie te beperken, maar ook de enige manier – de enige! – om duurzaamheid en armoedebestrijding boven economische groei en winstbejag te kunnen plaatsen. De term ‘big government’ is een antwoord op de kleine overheid uit het neoliberalisme.

Misschien was de term ‘betrokken overheid’ beter geweest (‘engaged government’). Het gaat om een overheid die doelen stelt en algemeen belang boven winst durft te plaatsen. De critici hebben dit totaal niet begrepen. Kijk alsjeblieft naar de context voordat je oordeelt.

 

Global governance

Hetzelfde geldt voor ‘global governance’, ook iets waar in de Great Reset toe wordt opgeroepen. Zie je wel, zeggen complotdenkers, Klaus Schwab wil werelddictatuur. De New World Order komt eraan! Maar in politiek jargon betekent deze term iets anders: niet globale regering – dat zou ‘global government’ zijn – maar globaal besturen, dus internationale coördinatie en samenwerking. Voor complotdenkers nog steeds een gruwel. Die zijn doorgaans voor eigen land eerst.

Klaus Schwab en zijn collega’s stellen dit niet voor niks voor. Zij vreesden al in de lente van 2020 dat nationalistische tendensen door de pandemie zouden toenemen, met een vertraging van economische rechtvaardigheid en duurzaamheid als gevolg. Daarom pleiten zij voor méér internationale samenwerking en het versterken van internationale instituties.

Als elk land zijn eigen belangen najaagt zal beleid tegen armoede en uitbuiting nooit van de grond komen. Want uitbuiten is, hoe hard het ook klinkt, in het voordeel van sommige landen, die daardoor goedkope producten krijgen. Ook klimaatbeleid en duurzaamheid zullen niet van de grond komen, als landen allemaal voor zichzelf vechten. Want waar het ene land kolencentrales sluit, zal het andere in het gat springen en de kolenproductie opvoeren. Dierenwelzijn zal ook niet verbeteren, want door betere behandeling en grotere hokken worden vlees en zuivel duurder, en de concurrentiepositie dus kwetsbaar. Om al deze redenen is er meer internationale coördinatie nodig en minder nationalistisch eigenbelang. Dus niet ‘America First’ maar ‘Planet First’. Dat is wat global governance inhoudt: gezamenlijk beleid uitstippelen en uitvoeren.

We hebben deze principes aan het werk gezien tijdens de pandemie. De World Health Organization (WHO) roept sinds het begin van de pandemie op om patenten op vaccins op te heffen, zodat ook lage- en middeninkomenslanden vaccins kunnen maken. Maar rijke westerse landen en Big Pharma houden dit tegen. Daardoor gaat het vaccineren in armere landen heel traag, zoals bekend, en blijft ook de productie grotendeels in de rijke landen. Onze hebzucht wordt duur betaald, want nu ettert de pandemie maar voort, variant na variant.

De WHO is voor een open source systeem voor vaccins en medicijnen tegen Covid. Dat betekent dat belangrijke informatie beschikbaar is en uitgewisseld kan worden. Daartoe heeft de WHO de Covid-19 Technology Access Pool opgezet. Zoiets hadden ze eerder ook voor griepvaccins opgezet. Op griepvaccins rusten geen patenten en dat werkt prima: farmaceuten uit westerse en niet-westerse landen delen hun kennis. Patenten zijn eigenlijk helemaal niet nodig. Op poliovaccins rusten ook geen patenten. Maar de griep- en poliovaccins stammen van vóór het neoliberalisme. Toen kon dat nog.

Ook veel midden- en lage inkomenslanden hebben een goed ontwikkelde farmaceutische industrie. Cuba, India, Indonesië, Zuid-Afrika om er een paar te noemen. Toch is de Covid-19 Acces Pool nooit op gang gekomen. Waarom niet? Omdat rijke westerse landen weigeren om patenten en informatie vrij te geven.

Een uitzondering is Joe Biden. Ook hij pleit voor opheffing van patenten en steunt dus de WHO en de niet-westerse landen. Weliswaar zou de vrijstelling volgens hem tijdelijk moeten zijn, om de ongelijkheid door de pandemie op te vangen, maar toch is dit voor een Amerikaanse president een revolutionaire stap. Trump probeerde nog bedrijven te dwingen hun medicijnen en vaccins alleen aan Amerika te leveren.

Wat we hier zien is dat het versterken van internationale instituties, in dit geval de WHO, had kunnen leiden tot veel meer internationale samenwerking. In het belang van de wereldbevolking, in plaats van alleen in het belang van een paar rijke landen. Dit had ‘global governance’ kunnen zijn. Maar de Europese regeringen en de Amerikaanse toen Trump nog president was, vonden hun eigen economie en de eerstvolgende verkiezingen belangrijker. Dus het gebeurde niet. Er wordt nu een slap compromis gesmeed.

En beste complotdenkers: hier zie je dus ook dat de Verenigde Naties en de WHO helemaal niet zo machtig zijn als jullie beweren. De WHO heeft eerder goed werkende samenwerkingsvormen opgezet voor griep- en poliovaccins, maar met Covid-19 is dat niet gelukt, gewoon omdat een paar rijke landen en hun farmaceuten het blokkeerden.

 

Agenda 21

Dan nu Agenda 21, of eigenlijk de opvolger daarvan, Agenda 2030. Het is een van de pijlers van de Great Reset. Sinds de pandemie is deze Agenda synoniem geworden voor een totalitaire wereldorde, het ‘masterplan’ van de geheime machthebbers, ‘de oorzaak van de huidige crisis’, ‘de échte reden van de pandemie’. Je ziet stickers op lantaarnpalen, bushaltes en elektriciteitshuisjes: ‘Corona = Agenda 21’.

Waar gaat dit over? Agenda 21 is het actieplan van de Verenigde Naties om duurzame en sociale ontwikkeling te stimuleren, opgesteld tijdens de Earth Summit in Rio de Janeiro in 1992 (United Nations Conference on Environment & Development). De Agenda bevat richtlijnen om de aarde minder uit te putten, biodiversiteit te beschermen, hulpbronnen en kosten voor milieu en klimaat eerlijker te verdelen, armoede en ongelijkheid te bestrijden. De richtlijnen zijn vrijwillig en de uitvoering verloopt traag. Daarom is er in 2015 is een nieuwe versie overeengekomen: toen werden de doelen aangepast en in iets steviger afspraken vastgelegd. Dit is Agenda 2030, eigenlijk een bewerking van het oorspronkelijke plan. Voor het gemak noem ik ze tezamen Agenda 21/30.

In de Agenda worden Duurzame Ontwikkelingsdoelen geformuleerd: Sustainable Development Goals (SDG’s). Deze doelen zijn zowel duurzaam als sociaal. Veel nadruk ligt op schoner grondgebruik, schonere landbouw, afbouwen van fossiele energiebronnen en transitie naar hernieuwbare energie. Tegelijkertijd wordt opgeroepen tot actief mensenrechtenbeleid en meer kansen voor vrouwen en meisjes, minderheden, inheemse bevolkingsgroepen en maatschappelijke organisaties, zoals vakbonden. Door deze groepen meer inspraak en rechten te geven hoopt men rechtvaardiger oplossingen voor problemen te vinden. Ook hoopt men internationale samenwerking te versterken: ‘mondiaal partnerschap’. De Agenda is een idealistisch en ambitieus document. Het roept landen en volken op om verantwoordelijkheid te nemen voor hun voetafdruk en actief samen te werken aan een duurzame en rechtvaardige toekomst.

De 17 duurzame ontwikkelingsdoelen van Agenda 2030 vind je hier: Sustainable Development Goals.
De doelen hebben een geschiedenis. Eerst waren het Millennium Doelen voor het jaar 2000, later werden het Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Ze zijn geformuleerd in overleg tussen de Verenigde Naties en de lidstaten en maatschappelijke en non-government organisaties. Iedereen mocht erover meepraten: in 2015 kon je zelf stemmen welke doelen je het belangrijkst vond. Uiteindelijk zijn de lidstaten tot een akkoord gekomen. Daarbij zijn uiteraard ook mooie idealen gesneuveld. Sindsdien wordt er wereldwijd op vele fronten aan het bereiken van de doelen gewerkt.

Wat is hier tegen?
De tegenstand komt volledig uit extreem-rechtse hoek, waar internationale samenwerking sowieso een vies woord is en elke beperking voor een groter maatschappelijk doel verafschuwd wordt. Dus begonnen Republikeinen in de Verenigde Staten complotverhalen over de Agenda te verspreiden. De reden was nogal doorzichtig, want mochten de doelen gerealiseerd worden, dan zouden Amerikaanse bedrijven hun handelspraktijken in ontwikkelingslanden niet meer ongeremd kunnen uitvoeren en zouden ook de olie- en kolenindustrieën mee moeten gaan met verduurzaming en mensenrechten.

Opeens ging het verhaal rond dat Agenda 21 een plan was van de Verenigde Naties om de Verenigde Staten binnen te vallen, alle privé-wapens af te nemen, de olie-industrie aan banden te leggen en een einde te maken aan de American Way of Life. Het was een onzinverhaal: de VN heeft helemaal geen leger en als het een tijdelijk leger samenstelt, zoals een VN-vredesmacht, heeft het daarvoor toestemming van de Veiligheidsraad nodig. En daarin hebben de VS vetorecht. Het is dus ook nog eens onmogelijk. Maar complotdenkers slikten het als zoete koek en het ging meteen viraal. Sindsdien zijn er wilde verhalen bijgekomen, zoals dat de linkse elite de wereldbevolking wil uitdunnen. Complotguru David Icke noemt Agenda 21 ‘THE PLAN TO KILL YOU’.

 

The plan to kill you

Laten we naar de doelen van de Agenda kijken volgens complotdenkers. Ik noem er een paar, met een korte check of er iets van klopt:

‘One World Government, New World Order, End of National Sovereignty.’ Niets van dit staat in de Agenda. Wel staat er de oproep om beleid internationaal beter te coördineren en meer groepen een stem te geven.

‘The end of ALL private owned property. The end of the family unit. The end of single family homes.’ Dit staat allemaal niet in de Agenda, niets hiervan. Het zijn bedenksels die op internet rondzweven en willekeurige mensen kunnen er griezelfantasieën aan toevoegen. Succes verzekerd dat ze viraal gaan.

‘Depopulation, control of population growth’. Ook dit klopt niet. Wel staat er dat de snelle bevolkingsgroei een probleem is, onder andere omdat de watervoorraden en voedselproductie in arme landen de groei niet kunnen bijhouden. Een land met hoge bevolkingsgroei zal dus beleid moeten ontwikkelen om dit aan te kunnen. Nu trekken bijvoorbeeld veel mensen uit gebieden weg naar grote steden, waar ze in armoede vervallen. De Agenda raadt aan dan juist in die leeglopende gebieden te investeren, zodat daar bedrijfsleven en landbouw actief blijven. Tegelijkertijd wordt beleid ontwikkeld om bevolkingsgroei te ontmoedigen. ‘Met respect voor de vrouwenrechten’: dus ontmoediging van grote gezinnen via voorbehoedsmiddelen, voorlichtingscampagnes en dergelijke. Deze aanbeveling is niet anders dan in de meeste andere ontwikkelingsrapporten. Volgens Bill Gates is toenemende welvaart de beste remedie tegen overbevolking, omdat blijkt dat mensen dan kleinere gezinnen gaan vormen.

We gaan nog even door: ‘Microchipped society for purchasing, travel, tracking and controlling.’ Heeft niets met de Agenda te maken. Waarschijnlijk erbij bedacht sinds de pandemie.

‘The end of private transportation, owning cars’. Staat ook niet in de Agenda, maar het zegt genoeg over de samenstellers van dit complotverhaal dat het bezit van auto’s expliciet genoemd wordt.

‘Government raised children, government owned and controlled schools. All businesses owned by government’. Ook hierover staat niets in de Agenda en het is ook geen plan van enige regering (behalve die van Noord-Korea misschien). Het is wel de klassieke angst van rechts dat de wereld communistisch wordt.

Het tegendeel hiervan staat wél in de Agenda, namelijk dat er een rol is voor private partijen, bedrijfsleven én maatschappelijke organisaties: ‘We acknowledge the role of the diverse private sector, ranging from micro-enterprises to cooperatives to multinationals, and that of civil society organizations and philanthropic organizations in the implementation of the new Agenda’. Er wordt steeds benadrukt dat alle doelen breed gedragen dienen te worden, in overleg met verschillende private en maatschappelijke groepen. Het streven is om groepen die tot nu toe weinig kans en inspraak hadden, zoals vrouwen en inheemse volken, actiever bij beleid te betrekken. (Agenda 30 par. 41; Agenda 21 par. 7.26, 7.68, 8.38, 11.3, 13.24)

‘The end of private farms and gazing livestock.’ Niets hiervan staat in de agenda, eerder het tegendeel. Maar het is een goede manier om Amerikaanse boeren bang te maken.

Zo kan ik doorgaan, maar het lijkt me duidelijk: de complotverhalen over Agenda 21/30 hebben niets met de werkelijke Agenda te maken. Ze zijn onzin. Ook niet een beetje waar: gewoon onzin. Als je werkelijk denkt dat deze Agenda een kwaadaardig plan is om totalitaire macht te grijpen, dan heb je je er gewoon niet in verdiept. Dan heb je blijkbaar wat complotfilms of sites bekeken, zonder ook maar één keer verder te zoeken of er iets van klopt.

 

Inside information

MAAR… de complotdenkers hebben een in hun ogen ijzersterk tegenargument. Want, zeggen ze: ‘Agenda 21 is NIET wat Wikipedia u vertelt! Het is ook niet wat er in de Agenda zelf staat. Wat het wel is wordt door de politiek en de media verzwegen!’ Goed, als we even meedenken is het theoretisch mogelijk dat Agenda 21/30 een dekmantel is voor een andere, verborgen agenda. Maar als je zoiets beweert moet je wel over hele goede achtergrondinformatie beschikken. Dan zou je toegang moeten hebben tot bronnen die dicht bij de Agenda staan, mensen die betrokken waren bij de totstandkoming ervan of bij de uitvoering en die uit de school zijn geklapt. Dus klokkenluiders, ‘insiders’, mensen die weten wat zich achter de schermen afspeelt. Laten we kijken wat de complotdenkers te bieden hebben.

Als we de complotvideo’s en sites zien, dan blijkt dat daar helemaal niet naar bronnen wordt verwezen. Een New Age-vrouw vertelt bevlogen over het grote masterplan en de apocalyptische strijd die plaatsvindt. Een man vertelt monotoon dat ‘ze’ (de geheime machthebbers) een ‘event’ nodig hadden, en dat ze daarom een fake-pandemie bedacht hebben, om mensen te hypnotiseren, zodat ze zonder tegenstand hun plan kunnen uitvoeren: uitroeiing van een deel van de wereldbevolking en robotisering van het deel dat overblijft. Weer een ander beweert dat de gevaccineerden massaal zullen sterven (dat had in oktober 2021 moeten gebeuren) en dat dat een onderdeel van de Agenda is. Bronnen? Zijzelf, hun verhaal. Hoogstens verwijzen zij naar een geleerde of pseudo-geleerde die op een andere site hetzelfde zegt.

Als er dan toch externe bronnen genoemd worden, zijn dat sites die jij en ik ook zo kunnen vinden, bijvoorbeeld van de Wereldbank of het WEF, waar ze dan wat fragmenten van tonen: ‘Covid Projects!’, ‘Fifty years!’, ‘Event 201!’, ‘You’ll own nothing!’ David Icke volgt in zijn veel bekeken lezing ‘The plan to kill you’ gewoon de lijst die ik hiervoor noemde, die volledig bedacht is. Hij doorspekt die met namen, foto’s en uit verband gehaalde citaten, maar zoekt nergens door of zijn beschuldigingen wel kloppen. Zo blijven complotdenkers volledig aan de buitenkant. Terwijl ze pretenderen de ‘achtergronden’ en ‘diepere stromen’ bloot te leggen, kijken ze alleen naar losse uitspraken, liefst oneliners. De achtergronden, context en voorgeschiedenis worden systematisch genegeerd.

Zijn dit insiders met achtergrondinformatie? Nee, dit zijn duidelijk buitenstaanders, amateurs die hun fantasieën de wereld insturen. Hun bronnen zijn de andere complotdenkers. Geen oud-politici, geen ontwikkelingswerkers, geen mensen die zelf bij de Agenda betrokken zijn en die weten wat zich binnen de projecten afspeelt.

 

Wordt Agenda 2030 uitgevoerd?

Er zijn ook mensen die wél bij de Agenda betrokken zijn – laten we het daar eens over hebben. Dit zijn mensen die in de échte wereld werken en die zich inzetten voor duurzaamheid, eerlijke economie, gelijke kansen, mensenrechten, onderwijs en gezondheid.

Alles wat ik hier schrijf is controleerbaar. Je kunt de projectleiders en medewerkers mailen en vragen stellen. Je kunt ook zelf bijdragen aan het bereiken van de doelen, als vrijwilliger of als professional. Als je meer wilt weten kun je hier starten: SDG United Nations, SDG Nederland en SDG België.

Wat zeggen de mensen die zich hiervoor inzetten?
Behalve dat er heel veel gebeurt, hoor je vaak dat het te langzaam gaat. Er is corruptie waardoor geld verdwijnt en projecten stagneren. Er zijn bedrijven die een mooi project als visitekaartje neerzetten en intussen doorgaan met vervuilen of uitbuiten (‘Greenwashing’ en ‘Rainbow washing’). Maar de grootste kritiek is dat de rijke landen dwarsliggen en traineren, waardoor veel van de projecten in ontwikkelingslanden vertraagd worden. Er is dus best wel kritiek, maar van een hele andere orde dan de complottheorieën.

De eerste jaren van Agenda 21, de jaren ’90, waren ook de tijd dat de rijkste westerse landen hun neoliberale principes internationaal doordrukten. Zij eisten vrije toegang tot markten, vrij investeringsklimaat en weinig staatsbemoeienis van regeringen. Dat ging dus recht tegen de duurzame ontwikkelingsdoelen in. Regeringen van arme landen mochten soms zelfs geen milieu- of mensenrechten beschermende maatregelen nemen als die nadelig zouden uitpakken voor de westerse investeerders (onder het mom van ‘investeringsbescherming’). Belangen van grote bedrijven gingen voor. Dat heeft de Agenda vertraagd en eigenlijk eronderuit gehaald.

Bedenk weer even dat complotdenkers de Agenda zien als een plan van de elites van rijke landen om totale macht te grijpen. Het tegendeel is waar. Het is juist een poging om macht eerlijker te verdelen. Als er iemand tegenwerkt zijn het juist die rijke landen en hun megabedrijven.

En dit brengt ons weer bij de Great Reset. Want hiermee probeert het World Economic Forum de regeringen van rijke landen en CEO’s van grote bedrijven duidelijk te maken dat duurzaamheid en eerlijke economie ook voor hun gunstig zijn. De Great Reset is een oproep om de 17 duurzame doelen niet alleen als ‘ontwikkelingswerk’ te zien, maar als een manier om de wereld gezonder en weerbaarder te maken. Niet alleen in het voordeel van arme landen dus, maar op termijn in het voordeel van iedereen. Met andere woorden: het is een oproep aan de rijke landen om Agenda 2030 nu eindelijk serieus te nemen en de schouders eronder te zetten.

 

Wordt de Great Reset uitgevoerd? 

Het internet staat vol met berichten dat de Great Reset stap voor stap uitgevoerd wordt. ‘Dit is geen complottheorie, kijk maar om je heen!’ Maar als we om ons heen kijken zien we dat de Great Reset helemaal niet uitgevoerd wordt. Was het maar zo, dan zou de wereld er over tien jaar heel wat leuker uitzien. Maar er is vooral tegenwerking. Alleen op gebied van digitalisering zit de vaart erin, op de sociale en groene aspecten wordt vooral vertraagd en geremd.

De meeste westerse regeringen vinden het veel te ver gaan en helemaal niet nodig. Liever zo snel mogelijk terug naar de oude economie. Er is een compromis-slogan, ‘Build Back Better’, waar de meeste regeringsleiders zich wel in kunnen vinden. Maar als je kijkt wat hiermee bedoeld wordt, is het zo rekbaar dat iedereen het op zijn eigen manier kan invullen. Het is als het ware een ‘Great Reset Light’: wel iets meer aandacht voor duurzaamheid en klimaat, maar zonder structurele hervormingen, dus geen eerlijker en inclusiever economie. Het voordeel is dat neoliberale regeringen er dan ook in mee kunnen, het nadeel is dat de hervormingen pleisterwerk zullen blijven.

Een uitzondering is Joe Biden. Zijn Build Back Better-programma is wél ambitieus én sociaal én groen. Maar ondanks dat de Amerikaanse bevolking er in meerderheid achterstaat, lukt het Biden niet het door te voeren. De tegenstand is groot en goed georganiseerd: de fossiele industrieën, de vleesindustrie, Big Pharma, de rijken die geen belasting willen betalen, alle Republikeinen en zelfs een paar conservatieven uit Bidens eigen partij.

Dit is het zoveelste teken dat complotdenkers maar wat roepen. Doordat zij al het nepnieuws over de Great Reset en Agenda 21/30 geloven, steunen zij eigenlijk de stinkend rijke elite en de olie- en kolenbazen die alle verandering tegenwerken. Het zou grappig zijn als het niet zo treurig was.

 

‘Monopoly: een totaalplaatje van The Great Reset’

Als je wilt controleren of het klopt wat ik over de complottheorieën schrijf, kun je zelf een paar video’s bekijken. Maar eerlijk gezegd weet ik niet of ik je dat aanraad. Behalve slecht onderbouwd zijn ze oordelend, beschuldigend en door en door negatief. ‘The plan to kill you’, ‘Total World Control’, ‘The destruction of the middle classes’, ‘War Room’, ‘Genocide through mandatory vaccination’. De films zijn gemaakt om woede en haat op te roepen. Naar politici, naar ‘de elite’, naar virologen en zelfs naar artsen en zorgmedewerkers. Ik geef geen links want ik wil geen haat verspreiden. Als je toch wilt kijken hoef je maar een trefwoord als Great Reset, Agenda 21 of Deep State in te toetsen en je wordt overspoeld. Ik raad je wel aan daarna iets leuks te gaan doen…

Eén film wil ik noemen, dat is ‘Monopoly: een totaalplaatje van The Great Reset’. Deze film komt betrouwbaar over en is populair, in originele versie én in Engelse vertaling al een paarhonderdduizend keer bekeken. Zelfs mensen die best kritisch tegenover de complothype staan, gingen na het zien ervan twijfelen. Toch is ook deze film scène voor scène te ontmaskeren. Geen enkel argument klopt. Dat laat ik je elders zien. Als je de ‘debunk’ wilt lezen: die verschijnt binnenkort op deze site.

 

De ruk naar rechts

Ook al verschijnen complottheorieën in vele gedaanten, van zakelijke interviews is over de aanval op de middenklasse tot New Age-video’s over buitenaardse wezens, toch komen de onderliggende uitgangspunten opvallend vaak overeen. Wat vooral opvalt is waar de verspreiders van al dit nepnieuws tegen zijn: tegen de ‘linkse’ elite, tegen klimaat- en milieubeleid (‘klimaathoax’, ‘milieumaffia’), tegen de Great Reset en Agenda 21/30, tegen internationale afspraken en internationale instituties (WHO, VN, Wereldbank e.d.), tegen een actieve overheid, tegen vaccinatie, tegen ongeveer elke beperking en dus ook tegen de coronamaatregelen.

Als je wat meer van dit soort berichten volgt krijg je te horen dat de strijd tegen racisme en discriminatie door linkse miljardairs betaald wordt, dat immigratie tot doel heeft de ‘blanke’ cultuur te verzwakken en dat dit allemaal deel van de grote agenda is. Met een beetje pech krijg je ook nog te horen dat de geheime machthebbers Joden zijn. Ook al lijkt het de ene keer New Age en de andere keer politiek of medisch: in de overeenkomsten herkennen we extreem-rechtse ideologie.

Dit is een ideologie die al veel langer sluimert, maar die met de opkomst van Trump in 2016 helemaal doorbrak: alles wat tegenzat werd ‘links’ genoemd en was de schuld van de Democraten, Clinton, Obama, Biden en eigenlijk iedereen waar extreem-rechts een hekel aan heeft. Alle kritiek op Trump was ‘fake’ of ‘MSM’ (mainstream media). Zo werd een onderbuik-mentaliteit aangewakkerd waarin je alles kunt denken wat jou uitkomt en alles wat je niet uitkomt als ‘fake’, ‘links’ of ‘MSM’ kunt afweren. Een discussie is dan niet meer mogelijk, want elk tegenargument is gewoon fake of MSM.

Dit had allemaal nog niet zoveel met corona te maken, maar toen de pandemie uitbrak lag de infrastructuur klaar om een veel groter publiek te bereiken. Er werd handig gebruik gemaakt van de weerstand tegen vrijheidsbeperking die bij sommige mensen meteen opkwam. Daarbij werd ingespeeld op angst voor controle, straling en injectiespuiten, wantrouwen naar de overheid en angst voor armoede en economische crisis. Dit zijn allemaal archetypische angsten, waardoor de desinformatie direct de onderbuik raakte. Ons fundamentele gevoel van veiligheid was al door de pandemie door elkaar geschud. Vervolgens gaven de complottheorieën daar een horrorachtige invulling aan.

Vanaf de opkomst van Trump tot en met de pandemie is dit een bewuste desinformatiecampagne geweest. Inmiddels is bekend hoe deze in de wereld is gezet. Dit is ook toegegeven door mensen die eraan hebben meegewerkt. Lees ‘Hacker X-the American who built a pro-Trump fake news empire-unmasks himself’ en ‘Qanon is Propaganda, and we know who’s responsible’ en mijn eigen Van New Age naar AltRight.

Eén groep werd met extra aandacht benaderd en dat was de ‘wellness community’. Via slimme koppelingen met spiritueel jargon, zoals dat vaccins moordwapens zijn en het ontdekken van duistere complotten een stap naar hoger bewustzijn, werden miljoenen hippies, alternatieve genezers en festivalgangers naar het extreem-rechtse gedachtegoed getrokken en nu lopen die te demonstreren naast neonazi’s en voorstanders van vrij wapenbezit.

Veel mensen zullen tegenspreken dat ze naar rechts geschoven zijn, maar de hoeveelheid extreem-rechts jargon dat door de anti-lockdown en antivax-protesten heen klinkt is te groot om toeval te zijn. Het debat is geïnfiltreerd, gekaapt, verrechtst en verruwd. Geweld is toegenomen, politici en virologen worden met moord bedreigd, artsen en zorgmedewerkers worden uitgescholden, haatmail is aan de orde van de dag, galgen worden meegedragen met demonstraties, oproepen tot tribunalen en een nieuw Neurenberg gaan rond. Onder het mom van ‘liefde’ worden haat en geweld gepropageerd.

 

Tegenstrijdigheden

‘Ik ben altijd voor Partij voor de Dieren geweest en juist meer op de groene aspecten’, zegt ademcoach Nicky in de documentaire Samenzwevers. ‘Maar weet ik nu dat er ook bewegingen zijn die zeggen dat het klimaat wordt ingezet, dat het als een excuus zou kunnen worden gebruikt om bepaalde veranderingen in de toekomst, bepaald beleid, door te voeren…’ Zij formuleert het nog voorzichtig, maar voor haar lijkt klimaatbeleid dus deel te zijn van de samenzwering. ‘Klimaat is een dekmantel’ zegt vegan gids Karin in dezelfde documentaire. Onder alternatieve genezers, workshop- en festivalgangers is dit inmiddels een bekend geluid. Op sociale media kun je haast niet meer iets over klimaatbeleid vinden zonder dat er reacties als ‘Klimaatopwarming is een hoax’ of ‘Klimaatbeleid is Agenda 21’ onder zijn gepost.

Dit zijn dus mensen die voorheen groen beleid hadden toegejuicht, maar die nu vooral bezig zijn hun eigen vrijheid te verdedigen. Als diezelfde mensen zouden lezen wat er werkelijk in de Great Reset en Agenda 21/30 staat, zouden ze waarschijnlijk veel herkennen waar ze achter staan. Maar dat weet je allemaal niet als je alleen de ‘alternatieve media’ volgt. Dat is de prijs van nepnieuws en desinformatie. Mensen die dit volgen vinden zichzelf erg kritisch en wakker, maar hebben helemaal niet in de gaten dat hun kritiek niks met de Great Reset, Agenda 21 of klimaatbeleid te maken heeft. Ze hebben zich laten verleiden door leugens.

Dit heeft tot opvallende tegenstrijdigheden geleid. Want het is toch op z’n zachtst gezegd verbazend om eerst jarenlang groen en milieu te preken en nu over de ‘klimaathoax’ te mopperen. Of om jarenlang te zeggen dat je voor betere behandeling van dieren en voor natuurbescherming bent en dan nu opeens Trump op te hemelen, die dit vier jaar lang heeft tegengewerkt. Obama had meerdere wetten voor dierenwelzijn, biodiversiteit en bescherming van natuurgebieden ingevoerd, maar Trump heeft die waar hij kon afgeschaft. Joe Biden is ze nu één voor één weer aan het invoeren. Dus complotdenkers met enig milieubesef: jullie vergissen je gewoon.

Nog een tegenstrijdigheid: juist in alternatieve en spirituele kringen is de slogan ‘crisis als kans’ populair. Het principe erachter is dat wanneer we voorbij emoties (leuk of niet leuk) en oordelen (goed of fout) kijken, een crisis ook een kans tot transitie kan zijn, om er beter, wijzer, weerbaarder uit te komen. Dit geldt voor een individueel leven en ook voor groepen en samenlevingen. En dit is precies wat het World Economic Forum met The Great Reset wil en wat ook achter de andere oproepen tot een wake-up call en ‘global reset’ zat. Maar aan de zelfverklaarde verzetshelden is dit allemaal voorbijgegaan. In plaats daarvan zijn de hakken in het zand gezet, zijn schuldigen en zondebokken gezocht en is elke uitdaging afgewezen. Over groen en sociaal herstel is haast niet meer te praten: ‘O ja, Great Reset zeker. Succes met wakker worden’.

 

Oxfam, ongelijkheid en krokodillentranen

De grootste tegenstrijdigheid is misschien wel dat complotdenkers steeds weer verkondigen dat het systeem onrechtvaardig is en dat de rijkste 1 % van de mensheid evenveel bezit als de armste helft, iets dat helaas klopt. Daarbij noemen ze vaak Oxfam als bron, wat ook terecht is. Maar vervolgens stemmen ze in groten getale op rechtse en radicaal rechtse partijen en dat zijn nu juist de partijen die het oude economische systeem en dus ook de beruchte 1 % in stand willen houden! Hun klachten zijn dus krokodillentranen.

Ook klagen complotdenkers graag over Big Pharma en de grote multinationals, maar bewonderen vervolgens Trump, die de rijken nóg rijker heeft gemaakt en die de grootste vriend van Big Pharma en Big Oil is. Intussen mopperen ze op Biden die het systeem wél wil veranderen. Inconsequenter kan niet.

Als complotdenkers over armoede en ongelijkheid klagen is dat hypocriet, want tegelijkertijd ondermijnen ze elke poging er iets aan te veranderen. Elk voorstel om de internationale verhoudingen eerlijker te maken wordt verdacht gemaakt, als communisme, linkse dictatuur, New World Order, totalitaire wereldregering, nieuw China, enzovoort. In de veelbekeken complotfilm Monopoly wordt als kritiek op Agenda 21/30 gegeven dat wij er met ons belastinggeld aan moeten meebetalen, ‘dat wij onze welvaart moeten afstaan ten behoeve van de armoedebestrijding’ (ik verzin dit niet).

Wat zegt Oxfam zelf? Dat de ongelijkheid een keuze is, omdat er structureel voor de belangen van de rijke landen en machtige bedrijven gekozen wordt. Ze noemen dit ‘economisch geweld’. Maar ze geven ook oplossingen:

‘We can radically redesign our economies to be centered on equality. We can claw back extreme wealth through progressive taxation; invest in powerful, proven inequality-busting public measures; and boldly shift power in the economy and society’.

Dus waar pleiten ze voor? Voor progressieve belasting, dus méér belasting voor hoge inkomens (in tegenstelling tot Trump die de belastingen juist verlaagd heeft) en voor publieke maatregelen, dus een overheid die actief voor maatschappelijke doelen en algemeen belang kiest. In het rapport Inequality Kills roept Oxfam op tot rechtvaardiger internationale afspraken en méér internationale coördinatie, omdat dit de enige manier is om armoede en ongelijkheid te verminderen. Dit is dus in totale tegenspraak met ongeveer alles wat complotdenkers beweren, en in overeenstemming met de Great Reset en Agenda 21/30. Als complotdenkers nog eens Oxfam aanhalen, kunnen ze dit er misschien bij zeggen.

 

Wat is er van de idealen over?

De pandemie is nu twee jaar onder ons. Wat is er over van de wake-up call die het ook was? Als we kijken naar de stemming nu en de maatschappelijke keuzes die gemaakt worden, is het vooral een teleurstelling. Het groene herstel is niet van de grond gekomen, de luchtvervuiling is weer op het niveau van vóór de crisis, grote sociale hervormingen worden tegengewerkt. Alles wijst erop dat we weer zo snel mogelijk terug willen naar het oude normaal. Terwijl het draagvlak voor coronamaatregelen nog steeds groot is (bron Ipsos), ook in landen die er veel meer last van hebben dan wij in het de rijke westen, gaat de discussie veel vaker over de protesten en de weerstand.

De klimaatactivisten die aan het begin zo hoopvol waren omdat mensen beperkingen accepteerden voor een groter individu overstijgend doel, zijn nu juist somberder dan voorheen. Als het tijdelijk meewerken aan maatregelen al zoveel weerstand en geweld oplevert, hoe krijgen we dan ooit draagvlak voor beleid dat onherroepelijk weer offers van ons gaat vragen?

Wat meespeelt is dat ook de keuzes van veel regeringen en bedrijven weinig motiverend zijn voor welk idealisme dan ook. We hadden in ruil voor economische steun groene maatregelen kunnen eisen, we hadden bij het openen van de economie nieuwe standaarden kunnen eisen voor duurzaamheid, mensenrechten en dierenwelzijn, we hadden afspraken over patenten kunnen veranderen. Maar regeringen wilden niet. Als uitzonderingen hebben de Franse, Italiaanse en Nieuw-Zeelandse regeringen wel duurzame hervormingen van hun vliegmaatschappijen geëist, als voorwaarde voor financiële steun. Ook het Europees Herstelfonds eist dat een deel van de mogelijke steunbedragen aan duurzaamheid en klimaat besteed worden. Dus een begin is er. Maar veel soepeler dan vóór de pandemie gaat dit niet.

Maar er zijn toch de Green Deals? Dat klopt, de regering-Biden en ook de Europees Commissie hebben grootse plannen. Zij moeten echter nog door alle moddergevechten met de conservatieve oppositie heen en het is te bezien hoeveel ervan overblijft. Ook roepen groene en linkse politici op tot krachtiger klimaatbeleid. Maar die roepen dat omdat ze het altijd al riepen – het momentum is voorbij. En ze krijgen het antwoord dat ze altijd al kregen: heel belangrijk, maar de economie gaat voor. Er was gewoon te weinig maatschappelijke druk voor een grote hervorming. De vraag wat deze crisis ons kan leren is naar de achtergrond geschoven, iets uit de begintijd van de pandemie.

Ook de internationale solidariteit is ver te zoeken. De vaccins zijn niet eerlijk verdeeld en de patenten zijn niet opgeheven, ook niet tijdelijk voor deze omstandigheden. ‘Global governance’ is niet op gang gekomen. Zoals ik al schreef: omdat de Europese regeringen en grote farmaceuten het tegenhouden. Het hoofd van de WHO, de Ethiopiër Tedros Ghebreyesus, noemde dit ‘een catastrofaal moreel falen’.

‘Een catastrofaal moreel falen’

Tedros Ghebreyesus, hoofd WHO

Had dit blog dan eigenlijk ‘De gemiste kansen van corona’ moeten heten? Voor een deel wel, maar toch niet helemaal. Want in de afgelopen twee jaar is er internationale samenwerking op gang gekomen zoals nooit tevoren. Allereerst al tussen artsen, wetenschappers, zorgmedewerkers, overheden en non-government organisaties. ‘Het is kicken dat wij met ons werk een steentje kunnen bijdragen’, zei viroloog Marion Koopmans. ‘De pandemie is natuurlijk een drama, maar als je ziet wat er is bereikt, qua kennis, qua diagnostiek, behandeling, vaccins. Onwijs!’

Dit gaat over de medische kant van het verhaal, maar er wordt even hard geknokt voor de sociale en duurzame kanten van het verhaal. Antonio Gutteres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, hoopte dat de tragedie die de pandemie in de eerste plaats is, ook een wake-up call zou zijn, ‘… that this human tragedy must be a wake-up call, to re-imagine, redesign, rebuild, rebalance our world’. In die zin is dat niet gelukt: de wake-up call is naar de achtergrond geschoven, zeker bij de media en het grote publiek.

Maar minder opvallend en zonder veel aandacht in de media wordt er ongelooflijk veel gedaan. We zagen al de verduurzaming van steden, we zagen al hoe gezondheidszorg in armere landen versneld in kaart is gebracht en hoe klamboes nu sneller en effectiever verspreid worden, en zo zijn er veel meer projecten gaande. Voor de media allemaal minder interessant dan het zoveelste coronaprotest, maar het zijn wel ontwikkelingen die de levenskansen en levenskwaliteit voor miljoenen mensen gaan verbeteren. De keuzes die nu gemaakt worden zullen tot ver in de toekomst effecten hebben.

‘The Great Reset is a welcome recognition that this human tragedy must be a wake-up call,
to re-imagine, redesign, rebuild, rebalance our world’.

Antonio Gutteres, secretaris-generaal Verenigde Naties

Er is duidelijk een tweedeling ontstaan. Aan de ene kant zijn er mensen die op allerlei manieren keihard werken om de pandemie in te dammen, de gevolgen ervan op te vangen, armoede te bestrijden, samenwerking te verbeteren, de wereld anders te organiseren. Artsen, zorgmedewerkers, ontwikkelingswerkers, beleidsmakers, geldschieters en miljoenen vrijwilligers. Daarbij komen ook de vele mensen die zonder zelf erg actief te zijn wel meeleven, meedenken en meewerken. De afgelopen jaren hebben laten zien hoe weerbaar en creatief mensen en samenlevingen kunnen zijn.

Aan de andere kant zijn er degenen die vanaf de zijlijn staan te klagen dat hun vrijheid en rechten worden geschonden. Het is een minderheid, maar wel een die lawaai maakt en veel aandacht van de media krijgt. Behalve dat ze coronabeleid saboteren, hebben deze groepen het ook volledig laten afweten in de discussies en initiatieven op gebied van sociale en duurzame hervorming. ‘Als jullie nog eens solidariteit en samenwerking nodig hebben, hoef je op ons niet te rekenen’, is de boodschap die luid en duidelijk de wereld in is gestuurd.

Misschien zal vanuit de toekomst op corona worden teruggekeken als een grote generale repetitie. Want dat er meer crises voor de deur staan is wel duidelijk: mogelijk nieuwe pandemieën, de armoede en groeiende kloof arm-rijk, met voedselschaarste en droogte, en natuurlijk de klimaatcrisis die nu al jaarlijks zichtbaarder en voelbaarder wordt. Deze drie crises kunnen alleen aangepakt worden als we de wereld en de mensheid als één groot organisme zien en gaan samenwerken, in plaats van alleen ons eigenbelang te verdedigen. En op al deze drie fronten proberen complotdenkers oplossingen te saboteren en in diskrediet te brengen. Om vooral niet te hoeven veranderen, om vooral geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen, om vooral geen beperking of welke aanpassing dan ook te hoeven accepteren.

We kunnen er dus op rekenen dat in de grote crises die ons te wachten staan, de solidariteit vanaf het begin ondermijnd gaat worden, gevoed door vloedgolven aan desinformatie. En miljoenen mensen zullen het geloven. Tegelijkertijd is de groep die voor verandering vecht waarschijnlijk nog nooit zo groot geweest als nu. ‘I have never seen the world so divided’, schreef Suketu Mehta in Reconstruction after Covid, ‘but I have also never seen the world so united’.

 

 

Bronnen

(Wordt nog uitgebreid)

https://www.theguardian.com/world/2020/mar/25/coronavirus-nature-is-sending-us-a-message-says-un-environment-chief 25 maart 2020.

Pandemic is Nature’s warning – Amma on COVID 19 – Part 4 – Mata Amritanandamayi Devi, May 25  2020. https://www.youtube.com/watch?v=x-fUNrw_yao.
The coronavirus is a wake-up call – Amma on COVID 19 – Part 5 – Mata Amritanandamayi Devi, May 26 2020, https://www.youtube.com/watch?v=jb3o_gSZVGs

Latour protective measures (bruno-latour.fr)
Bruno Latour, Coronavirus, Gaia hypothesis, Climate crisis

Gregg Braden Talks of Covid-19: An Opportunity To Collectively Imagine A Resilient Future

Deepak Chopra, Reinventing Life During and Post Covid, July 10, 2020.

Public Opinion on the COVID-19 pandemic, Ipsos, January 2022. https://www.ipsos.com/en/public-opinion-covid-19-outbreak

Mariana Mazzucato & Georgia Gould, Mission-driven localities. Social Europe, July 27, 2021. https://socialeurope.eu/mission-driven-localities

Wouter van Noort, NRC, 31 december 2020. Econoom Mariana Mazzucato Geld in systeem pompen is niet genoeg

Event 201: https://hub.jhu.edu/2019/11/06/event-201-health-security/

Coronavirus als voorbeeld: “The emergence and spread of Covid-19 was not only predictable, it was predicted [in the sense that] there would be another viral emergence from wildlife that would be a public health threat,” said Prof Andrew Cunningham, of the Zoological Society of London. A 2007 study of the 2002-03 Sars outbreak concluded: “The presence of a large reservoir of Sars-CoV-like viruses in horseshoe bats, together with the culture of eating exotic mammals in southern China, is a timebomb.” The Guardian, March 25 2020.

Chips in ons brein:
Zij denkt een beweging. En doet zo een muisklik. Niki Korteweg, NRC, 11 oktober 2019. https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/11/een-lijntje-naar-de-buitenwereld-a3976477

Het eigen brein als proeftuin. Niki Korteweg, NRC, 2 april 2017. https://www.nrc.nl/nieuws/2017/04/02/het-eigen-brein-als-proeftuin-7820405-a1552915

Wetenschappers waarschuwen voor een nieuwe digitale identiteit. Follow the Money,  11 december 2021. https://www.ftm.nl/artikelen/internationale-digid-lobby

Uitvoering Agenda 2030: ‘En voor u, mevrouw, een regenboogspoeling?’ Pieter Leenknegt, MO.be, 14 april 2021.
https://www.mo.be/opinie/en-voor-u-mevrouw-een-regenboogspoeling

Europees herstelfonds uit de coronacrisis

Big Pharma launches campaign against Biden over Covid vaccine patent waiver (cnbc.com)

Trump’s Impact on Animals

Tracking Bidens Environmental Actions

Biden Restores Climate to Environmental Law, Reversing Trump – The New York Times (nytimes.com)

Oxfam: https://www.oxfam.org/en/research/inequality-kills; https://www.oxfamnovib.nl/Files/rapporten/2022/bp-inequality-kills-170122-en.pdf; https://www.oxfamnovib.nl/nieuws/vermogen-10-rijkste-mannen-verdubbeld-in-pandemie-vooral-vrouwen-betalen-de-prijs

Vaccins kunnen prima zonder patenten. Het bewijs: griep. De Correspondent, 17 juni 2021.

Suketu Mehta, ‘We need a new commons’: how city life can offer us the vital power of connection’. https://www.theguardian.com/news/2021/dec/23/we-need-a-new-commons-how-city-life-can-offer-us-the-vital-power-of-connection; https://www.theguardian.com/society/series/reconstruction-after-covid